Czy na małej budowie warto stosować betony wysokich klas?
Już od bardzo dawna bez betonu nie da się zbudować domu jednorodzinnego. Dotyczy to nie tylko domów murowanych, których w Polsce buduje się najwięcej. Także te mniej u nas popularne domy z drewnianych bali lub wykonane w technologii lekkiego szkieletu drewnianego mają betonowe fundamenty.
Dla tak powszechnego stosowania betonu w budownictwie niewątpliwie największe znaczenie ma łatwość formowania z niego mocnych, sztywnych i trwałych elementów domu o dowolnym kształcie. Do tego z betonu, wzmocnionego w strefach rozciąganych wiotkim zbrojeniem z prętów stalowych, można formować żelbetowe belki i stropy, nawet o znacznych rozpiętościach. Dotyczy to także schodów (Fot. 1), które – dzięki całkowitej niepalności betonu – stanowią dla mieszkańców domów piętrowych bezpieczną drogę ucieczki w razie pożaru.
Zobacz: Dlaczego w domu jednorodzinnym lepiej mieć schody żelbetowe niż drewniane?
Dla popularności betonu – nie tylko w budownictwie jednorodzinnym – znaczenie ma również to, że przy wszystkich innych zaletach jest on materiałem atrakcyjnym finansowo. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, że jego cena zależy w dużej mierze od zamawianej lub projektowanej klasy wytrzymałościowej, gdyż im jest ona wyższa, tym beton jest droższy.
Klasy betonu
Stosowany w budownictwie beton może być klasy C8/10 (dawna B10), C12/15 (B15), C16/20 (B20), C20/25 (B25), C25/30 (B30), C30/37 (B37). Najsłabsza z nich – C8/10 – nazywana chudym betonem, wykorzystywana jest przede wszystkim do wykonywania warstw wyrównawczych, na przykład pod ławy i stopy fundamentowe. Natomiast pozostałe to klasy betonów, wykorzystywanych do budowy elementów konstrukcyjnych domu, poczynając od fundamentów, przez ściany, belki, słupy i schody, a na stropach i płytach balkonowych kończąc.
Ceny mieszanek betonowych z konkretnych wytwórni różnią się od siebie i zależą od wielu czynników. Można jednak przyjąć, że beton klasy C12/15 od popularnego betonu klasy C16/20 (B20) jest tańszy średnio nie więcej niż o 5%. Natomiast za beton klasy C20/25 trzeba zapłacić o około 10%, a za beton C20/30 – nawet 15% więcej niż za beton C16/20.
Nie są to jak widać duże różnice cenowe. Biorąc jednak pod uwagę, że nawet na budowie średniej wielkości domu jednorodzinnego zużywa się 200 i więcej metrów sześciennych mieszanki betonowej, to różnice w wydatkach na nią – w zależności od klasy betonu – mogą być spore. Warto więc je ponieść tylko wtedy, gdy zastosowanie betonu wyższej klasy ma uzasadnienie techniczne lub finansowe (na przykład w postaci zużycia mniejszych ilości betonu). Inaczej będą to po prostu niepotrzebnie wydane pieniądze.
Beton do budowy domu jednorodzinnego
Oczywiście na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że im beton użyty do budowy domu jest mocniejszy, tym lepiej. Jest to oczywiście prawda, ale nie oznacza to wcale, że stosowanie betonów wyższych klas w domach jednorodzinnych zawsze ma sens. Przede wszystkim występują w nich stosunkowo małe obciążenia, a na nośność elementów zginanych większy wpływ ma ich stalowe zbrojenie niż klasa betonu.
Do tego zamówienie w wytwórni mocnej mieszanki betonowej wcale nie oznacza, że wykonany z niej beton będzie wysokiej klasy. By tak się stało, mieszanka, z której są wykonywane elementy betonowe i żelbetowe, musi być jeszcze poprawnie ułożona i zagęszczona w deskowaniu, a świeży beton starannie pielęgnowany przez pierwsze dni twardnienia. To, czy te warunki będą spełnione, zależy przede wszystkim od umiejętności i rzetelności wykonawców, a z tym – zwłaszcza na budowach małych domów – bywa bardzo różnie.
Małe firmy budowlane zajmują się bowiem nie tylko wykonywaniem betonowych i żelbetowych elementów domu, ale także murowaniem jego ścian, a czasem również montowaniem ich drewnianych więźb dachowych oraz pracami wykończeniowymi. Nic więc dziwnego, że w zakresie prac betoniarskich mają one zazwyczaj znacznie mniejsze doświadczenie i zaplecze sprzętowe, niż firmy, które wykonują na przykład żelbetowe konstrukcje wielopiętrowych budynków mieszkalnych lub użyteczności publicznej (Fot. 2). One z pewnością są w stanie zapewnić, że zastosowany beton będzie miał klasę, jaką – z założenia – powinny zapewnić przywiezione na budowę mieszanki betonowe.
Dlatego budując dom jednorodzinny wziąć to wszystko pod uwagę, zanim złoży się zamówienie się w wytwórni betonu towarowego. Może się bowiem okazać, że pieniądze wydane na wysokiej klasy beton nie przyniosą oczekiwanych efektów w postaci większej nośności konstrukcyjnych elementów domu. Tym bardziej nie należy oczekiwać, że da się zrobić beton wysokiej klasy w betoniarce na placu budowy (Fot. 3). W takich warunkach nie ma bowiem nawet możliwości precyzyjnego dozowania składników w ilościach zgodnych z recepturą.
Klasa betonu w zależności od rodzaju elementów domu
Jeśli ławy fundamentowe będą betonowane bezpośrednio w wykopach wykonanych w gruncie (Fot. 4), co jest niestety w Polsce praktyką na budowie małych domów, to na pewno nie warto stosować betonu wyższej klasy niż C12/15. W takich warunkach nie da się układanej mieszanki betonowej odpowiednio zagęścić mechanicznie, a do tego łatwo ją zanieczyścić gruntem obsypującym się z pionowych skarp wykopów.
Zobacz: Dlaczego betonowanie ław fundamentowych bezpośrednio w wykopie nie jest dobrym rozwiązaniem?
Mocniejszy beton C16/20, a nawet C20/25, warto z pewnością zastosować wtedy, gdy nie tylko ławy, ale i monolitycznie połączone z nimi ściany fundamentowe, będą zbrojone i wykonywane w deskowaniach (Fot. 5). Podobnie, jeśli będą to płyty fundamentowe, betonowane na ociepleniu z płyt polistyrenu ekstrudowanego lub na warstwie chudego betonu.
Z betonów klasy C16/20 lub C20/25 warto z pewnością wykonywać słupy, ściany, stropy i schody żelbetowe (Fot. 6). Trzeba jednak zwrócić uwagę, czy wykonawcy są przygotowani do tego, żeby to zrobić zgodnie ze sztuką budowlaną. Trudno jednak znaleźć uzasadnienie techniczne i ekonomiczne, by takie konstrukcje wykonywać z betonu klasy C25/30 (B30), a tym bardziej C30/37 (B35).
Zawsze z pewnego cementu
Niezależnie od tego, jakiej klasy beton będzie zastosowany do wykonania betonowych i żelbetowych elementów domu jednorodzinnego, ważne, żeby mieszanka betonowa była przygotowana ze składników odpowiedniej jakości. Dotyczy to przede wszystkim pewnego cementu, który powinien pochodzić wyłącznie z cementowni. W żadnym razie nie może być on zastępowany przez którąś z mieszanek cementowo-popiołowych, które z definicji nie spełniają wymagań normy cementowej.
Zobacz: Dlaczego do budowy domu należy używać tylko pewnego cementu?
Na szczęście obecnie nawet na małej budowie zdecydowana większość elementów betonowych i żelbetowych jest teraz wykonywana z mieszanek betonowych, dostarczanych z wytwórni betonu towarowego. Jest bowiem więcej niż pewne, że żadna z nich nie użyje do ich przygotowania mieszanek cementowo-popiołowych, o zazwyczaj nieznanym składzie.
WIĘCEJ NA TEN TEMAT
Od czego zależy nośność, sztywność i trwałość konstrukcji betonowych i żelbetowych?
Dlaczego konstrukcje z betonu – bardziej niż z innych materiałów – są odporne na ogień?
Dlaczego konstrukcje monolityczne można wykonywać tylko z żelbetu?
Jak układać i zagęszczać beton w monolitycznych stropach żelbetowych?
Dlaczego przed zakupem cementu warto uważnie sprawdzić napisy na workach?