Co zrobić, żeby zmniejszyć ślad węglowy związany z betonem i wykonywanymi z niego elementami domu?
W Polsce domy jednorodzinne są w znacznym stopniu wykonane z betonu. Dotyczy to nie tylko najbardziej popularnych u nas budynków nazywanych murowanymi, ale także tych mniej licznych, których konstrukcja powyżej poziomu podłogi parteru zbudowana jest z drewna. Oczywiście na potrzeby budownictwa jednorodzinnego betonu zużywa się stosunkowo mało. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet budując dom dla siebie warto zadbać o to, by użyty do wykonania jego elementów beton miał jak najmniejszy ślad węglowy.
Ślad węglowy ma bezpośredni wpływ na niekorzystne i szybko postępujące zmiany klimatyczne na Ziemi. W ich wyniku rośnie średnia temperatura jej powierzchni, a także występują – coraz trudniej przewidywalne co do czasu i miejsca – ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak długotrwałe susze lub obfite opady atmosferyczne.
Ślad węglowy mierzony jest ilością emitowanych do atmosfery gazów cieplarnianych – przede wszystkim dwutlenku węgla, ale także metanu i tlenku azotu. Jest on związany z szeroko pojętą działalnością człowieka, a więc także z procesem wytwarzania i wykorzystania przez niego różnego rodzaju produktów. Przy czym ślad węglowy dotyczy całego okresu ich „życia”, poczynając od momentu pozyskania i transportu surowców niezbędnych do wytworzenia produktu, aż po jego utylizację po okresie eksploatacji.
Pojęcie śladu węglowego dotyczy oczywiście także wszystkich materiałów wykorzystywanych do budowy domu. Mają go zatem nie tylko wypalane z gliny pustaki ceramiczne, ale i elementy drewniane, gdyż do pocięcia pni drzew na belki, krawędziaki czy deski potrzebna jest energia. Przy czym ślad węglowy zawsze jest mniejszy wtedy, gdy zużywana energia nie pochodzi z paliw kopalnych, lecz ze źródeł odnawialnych, na przykład z fotowoltaiki lub elektrowni wiatrowych.
Pod względem wielkości śladu węglowego w czołówce materiałów budowlanych znajduje się beton. Jest w niej także stal, stosowana w postaci prętów jako zbrojenie w konstrukcjach żelbetowych, która ma nawet znacznie większy ślad węglowy niż beton. W żelbetowych elementach domu jednorodzinnego (Fot. 1) jest jej jednak objętościowo co najmniej kilkadziesiąt razy mniej od niego, dlatego dla ograniczenia zmian klimatycznych największe znaczenie ma dążenie do zmniejszenia śladu węglowego betonu. Dotyczy to także budowy domów jednorodzinnych, pomimo tego, że zużycie betonu jest w nich dużo mniejsze niż w budynkach wielorodzinnych czy biurowych, a w nich razem – zdecydowanie mniejsze niż na przykład w drogownictwie.
Zobacz: Do czego w konstrukcjach żelbetowych stal jest potrzebna betonowi, a beton – stali?
Cement wyprodukowany w Unii Europejskiej
Do wyprodukowania cementu potrzeba bardzo dużo energii, co oczywiście sprawia, że jego ślad węglowy jest wysoki. Nic zatem dziwnego, że wiele instytutów naukowo-badawczych, związanych z przemysłem cementowym, od dłuższego czasu intensywnie pracuje między innymi nad tym, żeby ograniczyć jej zużycie. Już teraz wyniki tych prac wykorzystywane są w praktyce, dzięki czemu ślad węglowy cementu, a co za tym idzie także betonu, systematycznie się obniża.
Niestety, te korzystne dla klimatu działania dotyczą w zasadzie jedynie Unii Europejskiej. W innych rejonach świata takie „klimatyczne” podejście do technologii produkcji cementu nie jest popularne i niestety dotyczy to również dużych państw, także tych o bogatych gospodarkach.
Dlatego osoby budujące swój dom – dla ochrony klimatu i środowiska naturalnego, a więc także dla bezpiecznej przyszłości własnej i swoich bliskich – powinny zadbać o to, by do jego budowy wykorzystywano wyłącznie cement, wyprodukowany w Unii Europejskiej. Jego ślad węglowy – nie tylko z powodu ekologicznej świadomości jego producentów, ale i już przyjętych uwarunkowań prawnych – jest bowiem wyraźnie niższy niż cementów, pochodzących z innych krajów. Przykładem zaangażowania unijnych producentów jest m.in. stosowanie surowców zdekarbonizowanych (obniżając w ten sposób tzw. emisję procesową, wynikającą z rozkładu węglanu wapnia), czy zastępowanie węgla kamiennego paliwem z przetworzonych odpadów, zawierającym biomasę.
Prawda jest jednak taka, że w praktyce prywatni inwestorzy mogą stosunkowo łatwo skontrolować pochodzenie cementu jedynie wtedy, gdy mieszanka betonowa ma być przygotowywana w betoniarce i na plac budowy jest on dostarczony w workach z hurtowni materiałów budowlanych (Fot. 2). Jeśli sprawdzą, że nie jest to pewny cement, pochodzący na przykład z której z krajowych cementowni, to po prostu powinni go zwrócić.
Zobacz: Dlaczego do budowy domu należy używać tylko pewnego cementu?
Trudniej będzie im to sprawdzić, jeśli – co jest teraz powszechne – mieszanka betonowa dostarczana jest na budowę z lokalnej wytwórni betonu towarowego (Fot. 3). Warto jednak zdawać sobie sprawę, że jeżeli do produkcji mieszanki betonowej wykorzystuje ona cement niepochodzący z cementowni krajowych lub unijnych, to nie uda jej się tego ukryć przed osobami postronnymi. W swojej działalności zużywa ona bowiem dużych jego ilości, więc okazji do tego, by sprawdzić pochodzenie cementu, jest bardzo wiele.
Zalety betonu jako materiału do budowy domu
Mimo dużego śladu węglowego, zaletą wykonanych z betonu elementów domu jest to, że jest on materiałem niezwykle trwałym. Żelbetowa konstrukcja domu (Fot. 4) – jeśli tylko wykonana jest zgodnie ze sztuką budowlaną i właściwie eksploatowana – ma nie tylko dużą nośność i sztywność, ale jest również niezwykle trwała. Oznacza to, że w trakcie użytkowania domu nie wymaga ona napraw, które zwiększałyby jej ślad węglowy.
Do tego beton jest materiałem niepalnym, a w razie pożaru w domu nie wydzielają się z niego do atmosfery szkodliwe substancje, które mogłyby przyspieszać występowanie niekorzystnych zmian klimatycznych.
Istotne jest także to, że wykonane z betonu elementy domu, takie jak stropy, słupy, belki czy wylewki podłogowe, mają dużą pojemność cieplną. Ich obecność wpływa stabilizująco na panującą w domu temperaturę, a więc także na ekonomiczną pracę nowoczesnych urządzeń grzewczych, takich jak gazowy kocioł kondensacyjny i nowoczesna pompa ciepła. Mniejsze zużycie energii, potrzebnej do utrzymania w domu komfortowej temperatury, oznacza nie tylko dla mieszkańców zmniejszenie wydatków na ogrzewanie, ale i ograniczenie śladu węglowego, związanego z eksploatacją domu. Przewagą betonu w porównaniu z innymi materiałami jest także jego zdolność do pochłaniania dwutlenku węgla w całym cyklu życia budynku.
Zobacz: Dlaczego betonowe elementy domu mają duży wpływ na jego energooszczędność?
Można zatem stwierdzić, że choć beton ma duży ślad węglowy, to wykonane z niego elementy przez cały okres użytkowania domu przyczyniają się do tego, że jego wielkość systematycznie się obniża. To sprawia, że choć sam beton w znacznym stopniu przyczynia się do niekorzystnych zmian klimatycznych, to jednocześnie na wielu polach „sam z siebie” stara się różnymi pożytkami złagodzić niepochlebną dla siebie opinię. To ważne, ponieważ we współczesnym świecie – przynajmniej póki co – nie ma dla betonu sensownej alternatywy.
WIĘCEJ NA TEN TEMAT
Od czego zależy nośność, sztywność i trwałość konstrukcji betonowych i żelbetowych?
Co najbardziej odróżnia beton od innych materiałów stosowanych do budowy domu?
Czy rozbiórka konstrukcji z betonu może być obciążeniem dla środowiska naturalnego?
Jakiego cementu najlepiej użyć na budowie domu?
Jakie oznaczenia powinny mieć worki z cementem?
Dlaczego konstrukcje z betonu – bardziej niż z innych materiałów – są odporne na ogień?
Dlaczego ściany domów z żelbetowym szkieletem konstrukcyjnym są odporne na uszkodzenia?